ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ (ΤΟΥ ΣΕΒ. ΤΙΚ ΝΙΑΤ ΧΑΝ)
Οι παρακάτω ασκήσεις που δημιουργήθηκαν από τον δάσκαλο του Ζεν Τικ Νιατ Χαν αντιπροσωπεύουν το βουδιστικό όραμα μιας παγκόσμιας πνευματικότητας και ηθικής. Πρόκειται για ένα μονοπάτι ορθής κατανόησης και αληθινής αγάπης που οδηγεί στη θεραπεία, τη μεταμόρφωση και την ευτυχία του εαυτού μας και του κόσμου.
Ο Τικ Νιατ Χαν γεννήθηκε στο Βιετνάμ, σε μια χώρα που έχει συλλέξει όλα τα ωραία στοιχεία από τις γύρω περιοχές, την ενσυνείδηση από τη Νότια/Νοτιανατολική Ασία (Ινδία, Σρι Λάνκα, Ταϊλάνδη, Μιανμάρ, Λάος, Καμπότζη) και το Ζεν από την Ανατολική Ασία (Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία), για να παραγάγει μια υπέροχη και πρακτική βιοσοφία. Στη ζωή του έκανε πολλές θυσίες για να φέρει την ειρήνη στη χώρα του και τον κόσμο, γι’ αυτό προτάθηκε από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ώστε να τιμηθεί με το αντίστοιχο βραβείο Νόμπελ. Επιπλέον αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους σοφούς που έζησαν ποτέ, μια ζωντανή ενσάρκωση του Βούδα. Η κατανόησή του, αλλά κυρίως η μεταλαμπάδευσή του, των βουδιστικών διδασκαλιών είναι ίσως η πιο διαυγής που μπορεί κάποιος να ανακαλύψει στην εποχή μας.
Οι Πέντε Ασκήσεις Ενσυνείδησης θεμελιώνονται στην έννοια τoυ interbeing, που σημαίνει ότι τα πάντα αλληλοείναι, ή ακριβέστερα στα Ελληνικά, αλληλοπεριχωρούνται. Σύμφωνα με αυτή, καθετί στον κόσμο είναι κενό από κάποια αυτοΰπαρξη και, για να υφίσταται ως οντότητα, χρειάζεται αμέτρητα άλλα πράγματα. Για παράδειγμα, ένας σπόρος υπάρχει γιατί γεμίζει διαρκώς από στοιχεία που είναι ο μη σπόρος, όπως ο αέρας, τα σύννεφα, η γη, ο ήλιος, η δουλειά του αγρότη που τον περιποιούνταν με τον ιδρώτα του, αμέτρητα αστέρια που του προσέφεραν τα άτομά τους, ο χώρος και ο χρόνος. Όταν τα στοιχεία αυτά βρεθούν μαζί και οι συνθήκες είναι κατάλληλες, τότε ο σπόρος θα ευοδώσει. Από την άλλη, αν κάποιος στερήσει από τον σπόρο έστω και ένα στοιχείο από τα άπειρα που τον αποτελούν, τότε εκείνος θα καταρρεύσει στιγμιαία.
Τo ίδιο συμβαίνει και με όλους εμάς. Σε κάθε κύτταρό μας υπάρχουν ο ήλιος, ο αέρας, το νερό, τα δέντρα, τα ζωντανά της γης, τα αστέρια, οι γονείς μας και όλοι οι πρόγονοί μας, οι καθηγητές μας, οι πνευματικοί μας δάσκαλοι, ο χώρος, ο κόσμος όλος…
Έτσι, μπορεί ο καθένας μας να αισθάνεται πως είναι μια μονάδα μέσα στο άπειρο του σύμπαντος, που μαθηματικά ισούται με το μηδέν (1 : πάντα = 0), όμως αυτό δεν ισχύει. Ο κενός Εαυτός περιλαμβάνει και βιώνει τα πάντα, έτσι ώστε όλο το Σύμπαν να είναι ο Εαυτός. Ο κάθε άνθρωπος είναι το άπειρο (1 = πάντα : πάντα).
Η συνειδητοποίηση αυτή είναι αρκετή για να μας κάνει πιο υπεύθυνους απέναντι στον αγαπημένο μας, τους οικείους μας, τους συνανθρώπους μας και τα υπόλοιπα όντα του κόσμου. Ο σεβασμός σε αυτά είναι ουσιαστικά αυτοσεβασμός.
Με επίγνωση την ευθύνη που βαραίνει τον μεταφραστή (όπως λένε οι Ιταλοί traduttore, traditore = μεταφραστή, ψεύτη), παραθέτω τις Πέντε Ασκήσεις Ενσυνείδησης με την ευχή να καλλιεργήσουν όλοι οι άνθρωποι τις όμορφες αρχές του σεβασμού, της αλληλεγγύης, της επικοινωνίας, της αυτογνωσίας και της προσοχής.
Η πρώτη άσκηση Ενσυνείδησης: ο σεβασμός της ζωής
Έχω επίγνωση της οδύνης που προκαλείται από την καταστροφή της ζωής. Υπόσχομαι ότι θα βάλω τα δυνατά μου ώστε να καλλιεργήσω την ενόραση της αλληλοπεριχώρησης (interbeing) και της συμπόνιας, και θα φροντίσω να μάθω όλους εκείνους τους τρόπους που θα με βοηθήσουν να προστατεύω τις ζωές των ανθρώπων, των ζωντανών, των φυτών και της Γης μας. Είμαι αποφασισμένος να μην αφαιρέσω τη ζωή κανενός πλάσματος ούτε να επιτρέψω σε άλλους να το κάνουν, και δεν πρόκειται να συνηγορήσω ποτέ σε οποιαδήποτε πράξη δολοφονίας στον κόσμο, στη σκέψη μου ή στον τρόπο ζωής μου. Δεδομένου ότι όλες οι βλαβερές ενέργειες αναδύονται από τον θυμό, τον φόβο, την απληστία και τη μισαλλοδοξία, τα οποία με τη σειρά τους πηγάζουν από δυϊστικές και μεροληπτικές νοοτροπίες, θα αγωνιστώ να καλλιεργήσω τη δεκτικότητα, την αμεροληψία (non-discrimination) και την αποπροσήλωση (non-attachment) σε ιδέες, προκειμένου να μεταμορφώσω τη βία, τον φανατισμό και τον δογματισμό στον εαυτό μου και τον κόσμο.
Η δεύτερη άσκηση Ενσυνείδησης: η πραγματική ευτυχία
Έχω επίγνωση της οδύνης που προκαλείται από την εκμετάλλευση, την κοινωνική αδικία, την υπεξαίρεση και την καταδυνάστευση. Υπόσχομαι ότι θα βάλω τα δυνατά μου ώστε να είμαι γενναιόδωρος με τις σκέψεις μου, τους λόγους μου και τις πράξεις μου. Είμαι αποφασισμένος να μην κλέψω ποτέ μου ούτε να ιδιοποιηθώ κάτι που θα έπρεπε να ανήκει στους άλλους· αντιθέτως θα φροντίσω να μοιραστώ με όσους έχουν ανάγκη τον προσωπικό μου χρόνο, την ενέργειά μου και τα υλικά μου αγαθά. Θα ασκηθώ στο να κοιτάω βαθιά (με την επίγνωση πως τα πάντα αλληλοείναι) για να διαπιστώσω πως η ευτυχία και η δυστυχία των άλλων δεν είναι ξέχωρη από τη δική μου ευτυχία και δυστυχία· κυρίως πως η αληθινή ευτυχία δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει χωρίς την κατανόηση και τη συμπόνια· και πως το κυνήγι του πλούτου, της φήμης, της εξουσίας και των αισθησιακών απολαύσεων με οδηγεί στο να υποφέρω πολύ και στο να βρίσκομαι σε απόγνωση. Γνωρίζω πως η ευτυχία μου εξαρτάται από τη νοητική μου στάση παρά από τις εξωτερικές συνθήκες και ότι μπορώ να ζω χαρούμενος στην παρούσα στιγμή απλώς ενθυμούμενος πως ήδη έχω πολύ περισσότερα από όσα θα έπρεπε για να νιώθω καλά. Υπόσχομαι ότι θα ασκώ έναν Ορθό Βιοπορισμό (ηθικό, ειρηνικό, μη επιζήμιο) έτσι ώστε να συνδράμω στην ανακούφιση των ζωντανών της Γης από τα βάσανά τους και να ανατρέψω την εξέλιξη της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της κλιματικής αλλαγής.
Η τρίτη άσκηση Ενσυνείδησης: η πραγματική αγάπη
Έχω επίγνωση της οδύνης που προκαλείται από την ανάρμοστη σεξουαλική συμπεριφορά. Υπόσχομαι ότι θα βάλω τα δυνατά μου ώστε να καλλιεργήσω μια υπεύθυνη στάση και θα αναζητήσω όλα εκείνα τα μέσα που μπορούν να περιφρουρήσουν την ασφάλεια και την ακεραιότητα του κάθε ατόμου, των ζευγαριών, των οικογενειών και της κοινωνίας. Αναγνωρίζοντας πως η σεξουαλική επιθυμία δεν είναι αγάπη και πως η σεξουαλική δραστηριότητα που παρωθείται από τη λαχτάρα βλάπτει πάντοτε τους άλλους, αλλά και εμένα τον ίδιο προσωπικά, θα διασφαλίσω να μην εμπλακώ σε σεξουαλικές σχέσεις που δεν συνοδεύονται από αμοιβαία συγκατάθεση, αληθινή αγάπη και μια βαθιά, μακροπρόθεσμη δέσμευση. Είμαι αποφασισμένος να αναζητήσω πνευματική υποστήριξη για τη σταθερότητα της σχέσης μου από τα μέλη της οικογένειάς μου, τους φίλους μου και την πνευματική μου κοινότητα (σάνγκα) με τους οποίους έχω αναπτύξει αλληλεγγύη και εμπιστοσύνη. Θα κάνω ό,τι μπορώ προκειμένου να προστατεύσω τα μικρά παιδιά από κάθε σεξουαλική παρενόχληση και θα αποτρέψω ζευγάρια και οικογένειες από το να διαλυθούν λόγω ανάρμοστης σεξουαλικής συμπεριφοράς. Δεδομένου ότι το σώμα και ο νους είναι αλληλένδετα δεσμεύομαι ότι θα μάθω με ποιον τρόπο μπορώ να φροντίζω καλύτερα τη σεξουαλική μου ενέργεια και να καλλιεργώ μέσα μου τα τέσσερα βασικά στοιχεία της αληθινής αγάπης -τη στοργική καλοσύνη, τη συμπόνια, τη χαρά και την ευρύτητα αποδοχής- για τη δική μου πληρέστερη ευτυχία καθώς και των υπολοίπων. Αναγνωρίζοντας την ετερότητα της ανθρώπινης εμπειρίας, δεσμεύομαι να μην κάνω διακρίσεις εις βάρος οποιασδήποτε μορφής φυλετικής ταυτότητας ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Πραγματώνοντας την αληθινή αγάπη, γνωρίζουμε πως θα βαδίζουμε όμορφα στο μέλλον.
Η τέταρτη άσκηση Ενσυνείδησης: στοργική ομιλία και βαθύς αφουγκρασμός
Έχω επίγνωση της οδύνης που προκαλείται από την απερίσκεπτη ομιλία μου και την ανικανότητά μου να ακούω σωστά τους άλλους. Υπόσχομαι ότι θα βάλω τα δυνατά μου ώστε να καλλιεργήσω λόγο στοργικό και ακοή ευσπλαχνική. Έτσι θα ανακουφίζω τους άλλους από τα βάσανά τους και θα προάγω τη συμφιλίωση και την ειρήνη μέσα μου, αλλά και αναμεταξύ άλλων ανθρώπων, εθνικών και θρησκευτικών ομάδων και κρατών. Γνωρίζοντας ότι οι λόγοι μπορούν να χαροποιήσουν ή να πονέσουν, δεσμεύομαι ότι θα μιλάω με ειλικρίνεια χρησιμοποιώντας μόνο εκείνες τις λέξεις που θα εμπνέουν την αυτοπεποίθηση, τη χαρά και την ελπίδα. Όταν θα παρατηρώ τον θυμό να εκδηλώνεται μέσα μου, είμαι αποφασισμένος να μην αφήσω τον εαυτό μου να εκστομίσει κάτι εκείνες τις στιγμές. Θα χρησιμοποιήσω τις ασκήσεις της ενσυνείδητης αναπνοής (mindful breathing) και του ενσυνείδητου βαδίσματος (mindful walking) για να αναγνωρίσω μέσα μου τον θυμό και για να κοιτάξω βαθιά στις ρίζες του, ειδικά στις λανθασμένες αντιλήψεις μου και στην έλλειψη κατανόησης που δείχνω στον δικό μου πόνο και στον πόνο του άλλου. Θα μιλήσω και θα ακούσω με τέτοιον τρόπο που θα βοηθήσει τον εαυτό μου και τον άλλο να απαλλαγούμε από ό,τι μας ταλαιπωρεί και να βρούμε μία διέξοδο από τις δύσκολες καταστάσεις στις οποίες περιήλθαμε. Είμαι αποφασισμένος να μη διαδίδω πληροφορίες για τις οποίες δεν είμαι βέβαιος ότι αληθεύουν και ούτε να λέω λέξεις που μπορούν να προκαλέσουν διχόνοια ή έριδα. Θα εξασκηθώ στην Ορθή Προσπάθεια (να κάνω καλό, ή, αν δεν μπορώ, τότε τουλάχιστον να μην κάνω κακό) για να θρέψω την ικανότητά μου κατανόησης, αγάπης, χαράς και συμπερίληψης των πάντων, και μεταμορφώνοντας σταδιακά τον θυμό, τη βία και τον φόβο που φωλιάζουν βαθιά μέσα στη συνείδησή μου.
Η πέμπτη άσκηση Ενσυνείδησης: καλλιέργεια και θεραπεία
Έχω επίγνωση της οδύνης που προκαλείται από την αλόγιστη κατανάλωση. Υπόσχομαι ότι θα βάλω τα δυνατά μου να καλλιεργώ την ευεξία μου, σωματικά και πνευματικά, για τον εαυτό μου, την οικογένειά μου και την κοινωνία, εφαρμόζοντας τις αρχές της ενσυνείδητης διατροφής, πόσης και κατανάλωσης. Θα ασκηθώ στην προσεχτική διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο καταναλώνω τα Τέσσερα Είδη Θρεπτικών Συστατικών, που είναι οι βρώσιμες τροφές, οι αισθητηριακές εντυπώσεις, τα θελήματα και η συνείδηση. Είμαι αποφασισμένος στο να μη συμμετέχω σε τυχερά παίγνια ή στο να κάνω χρήση αλκοολούχων ποτών, ναρκωτικών ή άλλων συναφών προϊόντων που περιέχουν (ψυχοσωματικές) τοξίνες, όπως κάποιες ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά παιχνίδια, μουσικές, τηλεοπτικά προγράμματα, ταινίες, περιοδικά, βιβλία και συζητήσεις. Θα γυμνάζομαι πνευματικά στο να επιστρέφω στην παρούσα στιγμή, αγγίζοντας όλα εκείνα τα αναζωογονητικά, θεραπευτικά και θρεπτικά στοιχεία μέσα μου και γύρω μου, χωρίς να αφήνω τις τύψεις και τις πίκρες του παρελθόντος να με σέρνουν πίσω τους, ούτε επιτρέποντας τα άγχη, τους φόβους ή τις επιθυμίες να με απομακρύνουν από την παρούσα στιγμή. Είμαι αποφασισμένος στο να μην προσπαθήσω να κουκουλώσω τη μοναξιά μου, τις έγνοιες μου ή οτιδήποτε άλλο με κάνει να υποφέρω, αφήνοντας τον εαυτό μου έρμαιο της κατανάλωσης. Θα αναλογιστώ την αλληλοπεριχώρηση (interbeing) και θα προσπαθήσω να καταναλώνω με τέτοιο τρόπο που θα με βοηθήσει να διατηρώ την ειρήνη, τη χαρά και την ευημερία του σώματός μου και της συνείδησής μου, αλλά και εκείνη του διευρυμένου σώματος και συνείδησης όπου μετέχω και αποτελείται από την οικογένειά μου, την κοινωνία μου και τη Γη.
μτφ. Ασημεόνογλου Παναγιώτης (Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας)
Join the conversation