Belangrijkste lessen

Thich Nhat Hanh’s baanbrekende lessen over mindfulness, ‘interbeing’ en geëngageerde ethiek hebben nieuwe wegen geopend voor beoefenaars van meditatie, vredestichters, activisten, onderwijzers, opvoeders, ondernemers, en politici over de hele wereld.

Mindfulness

Thich Nhat Hanh begon begin jaren zeventig met het onderwijzen van mindfulness in het Westen. In zijn boek ‘The Miracle of Mindfulness’ uit 1975 presenteerde hij nieuwe oefeningen die hij had ontwikkeld om zijn studenten en maatschappelijk werkers in Vietnam te inspireren en om te helpen voorkomen dat ze zouden opbranden in de onrust en uitdagingen van de oorlog.

Thich Nhat Hanh heeft nieuwe manieren gevonden om de kunst van het mindful ademen en mindful lopen als basis voor meditatie over te brengen. Hij creëerde eenvoudige beoefeningen zoals mindful tandenpoetsen, mindful afwassen en ‘mandarijnmeditatie’. Hij ontwikkelde een nieuwe stijl van wandelmeditatie, en manieren om diep luisteren te combineren met mindfulness van mededogen om de communicatie te openen. Hij initieerde een zachte manier in het begeleiden van groepen bij meditatie, zodat zelfs beginners de ademmeditatie konden gebruiken als een manier om diep te kijken, uitdagingen aan te gaan en te helen, in plaats van het huidige moment te ontlopen.

Bewust ademen helpt ons om te gaan met sterke emoties zoals boosheid, angst, en wanhoop, en het helpt ons momenten van geluk te creëren in het dagelijks leven. Voor Thich Nhat Hanh is mindfulness een energie die we de hele dag door moeten voeden, om compassievolle actie tot stand te brengen, zodat we kunnen helpen het lijden in onszelf en de wereld te verlichten.

Een pad, geen hulpmiddel

De lessen van Thich Nhat Hanh over mindfulness staan altijd in het teken van ethiek. Met de energie van mindfulness ontstaan bewuste consumptie, liefdevolle relaties en ethisch levensonderhoud. Je kunt mindfulness niet scheiden van aandachtig spreken, handelen, werken en betrokken zijn bij de wereld.

Mindfulness is geen middel of instrument om iets anders te krijgen⁠—of dat nu heling, succes, rijkdom of winst is. Echte mindfulness is een pad, een ethische manier van leven, en elke stap op dat pad kan al geluk, vrijheid en welzijn brengen, voor onszelf en voor anderen. Geluk en welzijn zijn geen individuele zaak. We interzijn met alle mensen en alle soorten.

Essentieële boeken

Ecologie

Thich Nhat Hanh’s lessen over ‘interzijn’ (een term die hij in de jaren ’80 zelf bedacht heeft) heeft de weg gewezen naar boeddhistische, diepe ecologie. Verwijzend naar oude boeddhistische teksten, zoals de Diamant Soetra, legt hij de boeddhistische leer van het ‘geen-zelf’ uit in het licht van de ecologie: “We kunnen de mens niet scheiden van het milieu. Het milieu is in de mens en de mens maakt deel uit van het milieu… [Zelfs] het onderscheid tussen levende wezens en niet-levende wezens verdwijnt na wanneer je hierop mediteert”.

Hij pleit voor een op de mens gerichte oplossing van de klimaatcrisis. “We hebben meer nodig dan alleen nieuwe technologie om de planeet te beschermen,” zegt Thich Nhat Hanh. “We hebben echte gemeenschap en samenwerking nodig. We moeten opnieuw echte communicatie tot stand brengen – waarachtige gemeenschap – met onszelf, met de Aarde en met elkaar.” Alleen als we echte liefde voor de Aarde kunnen voelen, zegt hij, zullen we de immense energie krijgen die nodig is om de radicale veranderingen die noodzakelijk zijn om onze beschaving te redden, tot stand te brengen.

“Deze soort verlichting is cruciaal voor een collectief ontwaken. In het Boeddhisme spreken we over meditatie als een daad van ontwaken, om wakker te zijn voor het feit dat de aarde in gevaar is en dat levende soorten in gevaar zijn”.

Collectieve actie

In 2007 leidde hij tienduizenden van zijn volgelingen in het volgen van een veganistisch dieet.“In het verleden waren boeddhisten vegetarisch om mededogen voor dieren te ontwikkelen. Nu weten we dat we veganistisch moeten zijn om de aarde te beschermen.”“In het Boeddhisme spreken we van collectieve actie,” zegt hij. “Soms is er iets mis in de wereld en we denken dat het de andere mensen zijn die het doen en wij niet. Maar je maakt deel uit van de misstand door de manier waarop je je leven leeft.”

“Daarom moeten we hoognodig leren om onze manier van leven te veranderen, zodat er meer mindfulness, meer vrede en meer liefde is. En dat kunnen we vanaf nu doen, vandaag.”

“Activisten moeten een spirituele beoefening hebben om hen te helpen om minder te lijden, om geluk te voeden en om te gaan met het lijden, zodat ze effectief zijn in het helpen van de wereld. Met woede en frustratie kun je niet veel doen.”

Gerelateerde boeken

Bekijk Thich Nhat Hanh’s lessen over Ecologie

Vrede

Thich Nhat Hanh’s belangrijkste boodschap is dat als we vrede in de wereld willen hebben, we vrede in onszelf moeten hebben. Door tientallen jaren van vredesactivisme besefte hij dat de wortels van de oorlog niet bij wapens liggen, maar in onze eigen aller hart en geest – in de energie van angst, geweld en discriminatie die wordt veroorzaakt door wat we zien, lezen, horen en zeggen.

Thich Nhat Hanh leert dat we alleen door het voeden van vrede in ons eigen lichaam en geest, het loslaten van spanning, het kalmeren van sterke emoties, het herzien van onze waarnemingen en het herstellen van vrede met onze familieleden en collega’s, in staat zullen zijn om vrede te creëren in onze samenleving en in de wereld.

De lotus in zee van vuur

Sinds zijn tijd als leider van de boeddhistische vredesbeweging in het Vietnam van de jaren zestig van de vorige eeuw, heeft Thich Nhat Hanh benadrukt dat er niet zoiets bestaat als “een oorlog voor de vrede”: vrede begint met het stoppen van de bombardementen. Hij onderstreept het belang van geen partij te kiezen in een conflict. Hij leert: “de echte vijand van de mens is niet de mens. De echte vijand is onze onwetendheid, discriminatie, angst, verlangen en geweld.”

In 1966 verliet hij Vietnam om naar de VS te gaan en op te roepen tot vrede, ten koste van verbanning uit Vietnam. Hij overtuigde Dr. Martin Luther King Jr. om zich tegen de oorlog uit te spreken, waardoor het tij van de publieke opinie werd gekeerd. In januari 1967 nomineerde Dr. King hem publiekelijk voor de Nobelprijs voor de Vrede en noemde hem “een apostel van vrede en geweldloosheid” wiens “ideeën voor vrede, indien toegepast, een monument voor oecumene, voor wereldbroederschap, voor de mensheid zouden bouwen”. Verbannen uit zijn vaderland, gaat Thich Nhat Hanh de Vietnamese Boeddhistische Vredesdelegatie leiden bij de Parijse Vredesgesprekken. 

Als je vrede wilt, moet je vrede zijn..

In de jaren ’80 zag Thich Nhat Hanh dat er “veel woede in de vredesbeweging” was. Hij zei: “Je kunt alle bommen op de maan neerzetten, maar als je de bommen niet weghaalt uit de harten van de mensen, zal de oorlog doorgaan.” In Plum Village, in Frankrijk begon hij met het ontwikkelen van concrete mindfulness oefeningen om vrede, compassie, diep luisteren en liefdevol spreken te cultiveren; en om conflicten op te lossen en angst en verkeerde waarnemingen te transformeren.

Vrede is mogelijk

Thich Nhat Hanh heeft ons geleerd dat compassie de beste manier is om echte veiligheid tot stand te brengen. Hij heeft retraites aangeboden aan oorlogsveteranen, Israëliërs en Palestijnen, en politieagenten, en heeft gewezen op de wortels van angst, op terrorisme en het militair-industrieel complex. Hij heeft zijn vredesboodschap overgebracht aan het Amerikaanse Congres tijdens de bombardementen op Irak en aan de parlementen in India, het Verenigd Koninkrijk en Noord-Ierland. Hij heeft vredeswandelingen geleid bij bijeenkomsten van duizenden mensen in Parijs, Los Angeles, Rome, Hanoi, Macau en New Delhi. Tijdens deze wandelingen was zijn boodschap: “Elke stap brengt werkelijke vrede. Elke stap is een gebed voor vrede.”

Op de recente vraag hoe we vrede kunnen hebben in het licht van de klimaatcrisis en de ineenstorting van de beschaving, antwoordde hij: “Het is mogelijk dat we nu iets doen. Wanhoop niet. Er is iets wat we allemaal kunnen doen. Er is nog steeds een kans. Erken dat, en doe het, en je zult vrede vinden.”

Aanbevolen boeken over vrede en geweldloosheid

Bekijk Thich Nhat Hanh’s lezingen over vrede

Bedrijfsleven

Tijdens zijn retraites voor ondernemers en zijn gesprekken op de hoofdkantoren van grote bedrijven heeft Thich Nhat Hanh de nadruk gelegd op de noodzaak om de kunst van gelukkig te leven in het huidige moment te leren, en niet wat we nu hebben op te offeren om iets anders in de toekomst te bereiken. “Je kunt het slachtoffer zijn van je succes,” zegt hij, “maar je kunt nooit het slachtoffer zijn van je geluk.”

We kunnen de indruk hebben dat we onvervangbaar zijn, zegt hij, en we kunnen alles opofferen om te investeren in onze carrière en ons bedrijf, inclusief tijd met onze geliefden, of tijd om te ontspannen in de natuur, en tijd om te doen wat ons het meest voedt. Maar als we morgen bij een ongeluk omkomen, is de kans groot dat ons bedrijf ons binnen 3 dagen kan vervangen.

Thich Nhat Hanh leert dat we onze ideeën over wat “echt” geluk is moeten evalueren. Er zijn veel mensen die hun leven doorbrengen met het najagen van roem, macht, rijkdom en sensuele genoegens en denken dat ze alleen gelukkig kunnen zijn als ze deze dingen krijgen. Maar als ze die hebben, ervaren ze dat ze nog steeds niet gelukkig zijn. Geluk kan alleen worden gevonden in het huidige moment, wanneer we het huidige moment diep kunnen leven, in contact met onszelf, onze geliefden en de Aarde.

Als we eenmaal het ware geluk kunnen voelen, zullen we het inzicht, de tijd en de energie hebben die nodig zijn om het lijden, de ongelijkheid en het onrecht te verlichten.

Thich Nhat Hanh heeft ondernemers aangemoedigd om kwaliteiten als duidelijkheid, mededogen en moed in hun leiderschap te cultiveren, en om hun bedrijven te transformeren tot echte gemeenschappen. Hij nodigt ondernemers uit om mogelijkheden te creëren om diep te luisteren naar hun werknemers, om zowel hun lijden als hun aspiraties te horen – een zeer concrete manier om ethiek toe te passen in het bedrijfsleven en energie vrij te maken die nodig is voor bedrijfstransformatie. Het is mogelijk, zegt hij, om bedrijven te transformeren in organisaties die het welzijn verhogen en het lijden van werknemers, hun families, de maatschappij en de aarde verminderen.

Thich Nhat Hanh’s lezingen voor het bedrijfsleven

Mindfulness in het onderwijs

Kinderen en gezinnen worden al jaren verwelkomd tijdens de jaarlijkse zomer retraite in Plum Village in Frankrijk en andere retraites over de hele wereld. Sinds 2008 benadrukt Thich Nhat Hanh de noodzaak om opvoeders en leraren te ondersteunen door het delen van ‘mindfulness’-oefeningen.

Het begint met leraren

TThich Nhat Hanh heeft benadrukt dat mindfulness in het onderwijs moet beginnen bij de leraren zelf. Als leraren mindfulness beoefenen en belichamen in de klas, zullen ze mindfulness doorgeven aan hun leerlingen, of ze het nu formeel aan hen leren of niet. In deze gedachte leiden monniken en nonnen uit de kloosters van Plum Village retraites voor leraren over de hele wereld en creëerden ze de Wake Up Schools beweging.

Het klaslokaal als tweede familie

Het is een triest feit dat voor veel kinderen hun gezin niet zorgt voor een gelukkige en emotioneel gezonde omgeving. Thich Nhat Hanh heeft ons geleerd dat voor deze kinderen het klaslokaal een tweede kans biedt voor een ondersteunende familie. Als scholen en leerkrachten voldoende tijd kunnen bieden voor liefdevolle communicatie in de klas, kunnen ze een veilige en helende omgeving voor jongeren creëren.

Aanbevolen boeken voor onderwijzers